Για μία νύχτα ή για καλύτερες μέρες; (Άρθρο του Χρήστου Χρηστάκη)

Ήταν τυχαία, άραγε, η επιλογή του κεντρικού γεγονότος της τελετής έναρξης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας; Η ανέλκυση από το βυθό, με πλωτό γερανό, ενός  «φαλαινοειδούς» – του κήτους! – που παρουσιάστηκε ως μια αόριστη «μυθική οντότητα»; Ενός πανάκριβου υπερθεάματος  που σκόπευε στον κενό περιεχομένου εντυπωσιασμό, χωρίς ανάδυση μηνύματος, με ακατάληπτο από το κοινό και τους «ειδήμονες» συμβολισμό, ασύνδετο με την τοπική μας ιστορία, με αφηγηματικές σοφιστείες του Καλλιτεχνικού Διευθυντή και με ρέκβιεμ μουσική υπόκρουση;

Άρθρο του Χρήστου Χρηστάκη

Έξι και παραπάνω χρόνια μετά την ανακήρυξή της Ελευσίνας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης ο θεσμός δεν έχει αφήσει το ίχνος του στην πόλη. Παρά τις προσδοκίες η πόλη, ο Δήμος, δεν έχει αξιοποιήσει το χρίσμα, ώστε να αλλάξει, να μεταμορφωθεί. Η Πλατεία Ηρώων ημιτελής, το ΙΡΙΣ στην μέση, η ανάπλαση της Ελαιουργικής δεν έχει εκκινήσει, όπως και οι ευρύτερες μεγάλες αναπλάσεις της πόλης,  ενώ αγνοείται παντελώς η Μαγούλα που  εξαιρέθηκε κι από το τελετουργικό της τελετής έναρξης! Στο παράκτιο μέτωπο, όχι μόνο δεν ελευθερώνονται χώροι, αλλά νέες απειλές καραδοκούν: Διακίνηση Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) αλλά και σταθμός για μετάγγιση πετρελαιοειδών καταλοίπων πλοίων στο Καλυμπάκι, στον ΚΡΟΝΟ, επιχωματώσεις στον Όρμο της Βλύχας, νέα προβλήτα δίπλα στην εκβολή του Σαρανταπόταμου κ.α

Λίγες ημέρες πριν την τελετή έναρξης συνέβη το εξής μοναδικό στην ιστορία του θεσμού: η παράδοση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας δεν έγινε στην πόλη που τον παραλαμβάνει, στην Ελευσίνα, αλλά στην Αθήνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης! Και το χειρότερο από όλα, το γεγονός αυτό θεωρήθηκε φυσιολογικό! Η πόλη είναι ανέτοιμη -παρά την παράταση της χρονιάς του τίτλου από το 2021 στο 2023 λόγω πανδημίας- ακόμη και να παραλάβει τον τίτλο στην επικράτειά της!

Ενσυνείδητα, λοιπόν, η  Καλλιτεχνική Διεύθυνση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας που σχεδίασε την τελετή έναρξης «κράτησε» τους επισκέπτες μακριά από την ενδοχώρα της πόλης,  ενώ οριοθέτησε την παραμονή τους για λίγες ώρες, για μία νύχτα, στα 2 μόλις ελεύθερα από τα 16 χιλιόμετρα της ακτογραμμής της πόλης. Μέσα στο Ελαιουργείο με παντελώς αδιαφανείς  διαδικασίες έγιναν άρον – άρον, από την Εθνική Τράπεζα, οικοδομικές εργασίες,  προκειμένου να γίνουν χρηστικά για την Πολιτιστική 3 κτήρια με επεμβάσεις που δεν ακολουθούν τις αρχές της διατήρησης της βιομηχανικής κληρονομιάς! Οι πομπές των εθνοτοπικών συλλόγων – αξιοθαύμαστη η ενεργοποίησή τους, δίκαια επιβραβεύτηκε η συμμετοχή τους –  αλλά και οι δύσμοιροι Βέλγοι που διάνυσαν  με τα πόδια 3.000 χλμ,  από την Αμβέρσα στην Ελευσίνα, δεν κατευθύνθηκαν στα hotspot των διεκδικήσεων της πόλης, στα σημεία που η πόλη αξιώνει να ανακτήσει, για να αναπνεύσει, αλλά εγκλωβίστηκαν στο Parking του Ελαιουργείου, στον προθάλαμο της τελετής των βαρύγδουπων λόγων των επισήμων, ενώπιον των οποίων, κλήθηκαν να παρελάσουν αντιπροσωπείες τους! Άλλη μια κραυγαλέα χρησιμοποίηση των Συλλόγων!

Η συναυλία των STEREO NOVA – κράχτης των επισκεπτών – «στριμώχτηκε» μέσα στον εργοταξιακό χώρο του ΙΡΙΣ, αντί να στηθεί εκεί που η πόλη διεκδικεί και απειλείται, έναντι του εμβληματικού ΚΡΟΝΟΥ για τον οποίο η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ούτε έχει κουνήσει το δαχτυλάκι της!

Τέλος, η περατζάδα, κατοίκων και επισκεπτών, στην οδό Κανελλοπούλου,  μετά την ακατάληπτη κεντρική εκδήλωση ανέλκυσης του κήτους,  με προορισμό το ΙΡΙΣ, αποτέλεσε το πιο ενδιαφέρον  και λιτό μέρος της τελετής έναρξης. Τα αναπάντεχα «δρώμενα» στα κτήρια και στα κτίσματα αποτέλεσαν ό,τι πιο αισιόδοξο υπήρξε στην τελετή έναρξης. Έρχονται από το μέλλον που θέλουμε, με παραλιακή βόλτα και μια άλλου τύπου ανάπτυξη στο παράκτιο μέτωπο. Και προκάλεσε αλγεινή εντύπωση η ενέργεια της Δημοτικής Αρχής να κατεβάσει τα κρεμασμένα πανό διαμαρτυρίας για το LNG κατά μήκος του παραλιακού μετώπου!

Τέλος, επισημαίνονται τα παρακάτω:

1)       Η συμμετοχή κατοίκων στο γεγονός της τελετής υποδήλωσε την μεγάλη ανάγκη τους να δουν την πόλη να φοράει τα γιορτινά της, να υψώνει ανάστημα, για να αλλάξει πορεία, ακόμα κι αν αυτό δεν επιτυγχάνεται σήμερα.

2)       Όπως προκύπτει από τα αναρτηθέντα στοιχεία στην Διαύγεια η δαπάνη για την τελετή έναρξης ξεπέρασε το 1.500.000 € με προέλευση την χρηματοδότηση του Δήμου προς την Πολιτιστική. Το γεγονός αυτό αποτελεί κατασπατάληση δημοτικού χρήματος για ένα εφήμερο γεγονός και κάθε άλλο παρά αποτελεί επένδυση για να έρθουν καλύτερες μέρες στην πόλη. Η Δημοτική Αρχή παρακολουθεί αμήχανη, χωρίς να παρεμβαίνει, τον χορό των συμβάσεων που αφορούν ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα που ελάχιστα αφήνει πίσω του, που το μεγαλύτερο μέρος του δεν έχει σχεδιαστεί για τους κατοίκους της πόλης.

3)       Την ίδια λογική του φανφαρόνικου εντυπωσιασμού ακολούθησε και το δελτίο τύπου της Πολιτιστικής την επομένη της τελετής παραθέτοντας νούμερα εξωπραγματικά για να «αποδείξει» ότι η τελετή έφερε την Ελευσίνα στο επίκεντρο της Ευρώπης: «15.000 επισκέπτες, 500 καλλιτέχνες, 800 συμμετέχοντες στις πομπές, 300 εξειδικευμένοι επαγγελματίες, 200 εθελοντές και 3.000.000 θεατές»! Χάθηκε παντελώς η σοβαρότητα.

4)       Και τώρα τι μπορεί να γίνει; Αυτό είναι το ερώτημα που τίθεται από κάθε σκεπτόμενο-η συμπολίτη-τισσα. Ναι, υπάρχουν τα περιθώρια μιας γενναίας στροφής:

·     Να περιοριστεί το καλλιτεχνικό πρόγραμμα σε λιτά έργα που απευθύνονται στους κατοίκους και ενθαρρύνουν την συμμετοχή τους και να αναπτυχθούν στις διαθέσιμες σήμερα υποδομές με ταυτόχρονη εκτροπή των κονδυλίων προς τις ελλείπουσες υποδομές.

·     Να ολοκληρωθούν άρτια τα έργα υποδομών που έχουν ξεκινήσει, ακόμα κι αν δεν είναι έτοιμα προς χρήση από την Πολιτιστική. Ο τραγέλαφος της Πλατείας Ηρώων, ας μην επαναληφθεί. Η ολοκλήρωση του ΙΡΙΣ και του περιβάλλοντος χώρου του δεν μπορούν να παραδοθούν -βεβιασμένα- προς χρήση. Να επαναδημοπρατηθεί το έργο της Ανάπλασης της Ελαιουργικής και κυρίως να ξεκινήσει μια στοιχειώδης διαβούλευση στην πόλη για την μελλοντική χρήση τους, αφού στο τέλος του έτους ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας μας αποχαιρετά.

Δεν είναι δυνατόν η ανάπλαση του Σινέ ΕΛΕΥΣΙΣ να βασίζεται στην χρήση του για λίγους μήνες από την εφήμερη Καλλιτεχνική διεύθυνση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και να δεσμεύεται η μελλοντική του χρήση για σκοπούς έξω από τις ανάγκες των κατοίκων και της πόλης.

·     Να ζητηθεί  από το Υπουργείο Πολιτισμού η απόκτηση του ΒΟΤΡΥΣ, με σκοπό την λειτουργική συνένωση του Αρχαιολογικού Χώρου με το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο στο Ελαιουργείο.

·     Να κινηθεί ο Δήμος – σοβαρά – για την αγορά της μισής περίπου έκτασης του ακινήτου του εμβληματικού ΚΡΟΝΟΥ που δεν εισφέρεται στον Δήμο από την πολεοδόμησή του.

·      Να ληφθεί επιτέλους η μεγάλη πολιτική πρωτοβουλία για την στρατηγική επιλογή μετεγκατάστασης του λιμένα στην Χαλυβουργική με σκοπό την ανάπτυξή του σε σύγχρονη και ορθολογική βάση, αλλά και την απελευθέρωση του παράκτιου μετώπου της πόλης, ευκαιρία μοναδική και ανεπανάληπτη ίσως.