Ο Κόλπος της Ελευσίνας ως πηγή ζωής!

Μπορεί η δυναμική μας κινητοποίηση τον Ιούνιο να απέτρεψε προσωρινά την φορτοκεφόρτωση LNG (Yγροποιημένου Φυσικού Αερίου) στον ΚΡΟΝΟ και την διακίνησή του μέσω των οδών της πόλης, ωστόσο ο Οργανισμός Λιμένα Ελευσίνας (ΟΛΕ) δεν χάνει ευκαιρία να επιβεβαιώνει την θέση υπέρ της εξυπηρέτησης της διακίνησης LNG με φορτηγά  μέσω του ΚΡΟΝΟΥ. Καθώς με την πολιτική του άνοιξε τις ορέξεις κάθε ενδιαφερόμενου, υποδέχτηκε τον Αύγουστο και αίτημα για την εκφόρτωση και εναπόθεσή 50 έως 100 containers LNG στο Κεντρικό Λιμάνι! Αίτημα το οποίο απέρριψε ευγενικά μεν, σιωπηρά δε…

Δεν πέρασε απαρατήρητο το γεγονός ότι με αφορμή την μείωση του αριθμού των παροπλισμένων πλοίων στον Κόλπο, ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΛΕ Απ. Καμαρινάκης με επίσημο δελτίο τύπου (7/2/2022) διακήρυξε τον Κόλπο της Ελευσίνας ως μία από τις «μεγαλύτερες και ασφαλέστερες περιοχές στον κόσμο» για τον παροπλισμό πλοίων, επαναφέροντας τις εφιαλτικές μνήμες της δεκαετίας του ’70 με τα 300 παροπλισμένα πλοία στον Κόλπο!

Δεν έχασε βέβαια την ευκαιρία να παραπονεθεί για το κλείσιμο των δύο τριτοκοσμικών και μολυσματικών διαλυτηρίων πλοίων «με αποτέλεσμα αυτά τα – άκουσον, άκουσον – ξεχασμένα  πλοία να μετατρέπονται με το πέρασμα του χρόνου σε επικίνδυνα κι επιβλαβή ‘’στιγματίζοντας’’ επί δεκαετίες τον κόλπο της Ελευσίνας»!

Ήδη ετοιμάζει το νέο Master Plan του Λιμένα που περιλαμβάνει, αντί της αναγκαίας εξυγίανσης, επιχωματώσεις στον Όρμο της Βλύχας. Αναζητώντας «όραμα» για τον Λιμένα δεν παύει να διακηρύσσει ότι είναι ο μεγαλύτερος Λιμένας για την διακίνηση χύδην φορτίων αλλά και ενεργειακός κόμβος (!)

Κρίμα που δεν υπάρχει Δήμαρχος, για να διατυπώσει τον αντίλογο της πόλης στον μεγαλοϊδεατισμό ενός εντολοδόχου της Κυβέρνησης που ζει …αλλού, εκτός Κόλπου της Ελευσίνας…

Αξίζει να υπενθυμίσουμε μερικά βασικά πράγματα για τον Κόλπο της Ελευσίνας.

Ο Κόλπος της Ελευσίνας, είναι εσωτερικός του ευρύτερου Σαρωνικού Κόλπου. Η επικοινωνία με τον Σαρωνικό πραγματοποιείται από δύο ρηχούς και στενούς διαύλους, έναν ανατολικά, με μέγιστο βάθος τα 12 μέτρα και ένα δυτικά, με μέγιστο βάθος τα 8 μέτρα.

Αποτελεί την ημίκλειστη θαλάσσια λεκάνη που απλώνεται κατά διεύθυνση Ανατολή – Δύση, σε μήκος περίπου 12 μιλίων, και ορίζεται από τις νότιες ακτές της Αττικής και συγκεκριμένα από τον όρμο Σκαραμαγκά (ανατολικά), μέχρι τη Νέα Πέραμο (δυτικά) και από τις βόρειες ακτές της Σαλαμίνας (νότια). Η έκτασή του υπολογίζεται σε 67 τ. χλμ. με μέγιστο βάθος 33 μ., μέσο βάθος 18 μ., περικλείοντας περίπου 1,2 κυβικά χιλιόμετρα νερού. Τέσσερις νησίδες, η Μικρή Κυρά, η Μεγάλη Κυρά, η Λέρος και η πολύ μικρότερη Αρπιδόνα βρίσκονται στον ανατολικό δίαυλο, ενώ η Μακρόνησος  και πιο πέρα η Ρεβυθούσα, στο στόμιο του δυτικού διαύλου.

Στα βόρεια παράλια του Κόλπου είναι εγκατεστημένη η μεγαλύτερη βιομηχανική ζώνη της Ελλάδας που περιλαμβάνει ναυπηγεία, διυλιστήρια, τσιμεντοβιομηχανίες κ.α και κάθε μια έχει το δικό της λιμάνι. Από τους σημαντικότερους όρμους  του Κόλπου είναι ο όρμος του Σκαραμαγκά, ο όρμος της Βλύχας καθώς και ο όρμος του Βουρκαρίου στον δυτικό δίαυλο.

Για δεκαετίες ολόκληρες ο Κόλπος της Ελευσίνας δέχθηκε τα ανεπεξέργαστα απόβλητα των βιομηχανιών αλλά και τα λύματα του Κεντρικού Αποχετευτικού Αγωγού της Αθήνας, ενώ  το ρυπαντικό του φορτίο ξεπέρασε κάθε όριο με συνέπεια το  φαινόμενο του ευτροφισμού και των ανοξικών  συνθηκών. Ο μαρασμός  των περισσότερων «επαγγελμάτων του Κόλπου» στέρησε εκατοντάδες ντόπιες θέσεις εργασίας οι οποίες ουδέποτε υπολογίστηκαν. Στον Κόλπο της Ελευσίνας χωροθετήθηκαν και τα τρία (3) Καραβοστάσια παροπλισμένων πλοίων της χώρας με συνέπεια την παραμονή στον Κόλπο δεκάδων έως και εκατοντάδων – κατά περιόδους- πλοίων, ενώ πλήθος ναυαγίων παραμένουν στον βυθό καθώς και επικίνδυνα και επιβλαβή πλοία εγκαταλειμμένα στις ακτές (κυρίως στην Βλύχα).

Την τελευταία εικοσαετία η αλλαγή της νομοθεσίας, όσον αφορά στην επεξεργασία των βιομηχανικών λυμάτων αλλά και η κατασκευή του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων στην Ψυττάλεια, ανέκοψαν την πορεία συνεχούς υποβάθμισης του οικοσυστήματος του Κόλπου.

Το 1999 ο Κόλπος της Ελευσίνας εντάχθηκε επισήμως στον κατάλογο των ευαίσθητων περιοχών για την διάθεση των αστικών λυμάτων και το 2002 προστέθηκαν και οι δύο δίαυλοι στον κατάλογο αυτό, ενώ ύστερα από μακροχρόνια προσπάθεια  κατασκευάστηκε το αποχετευτικό δίκτυο του Θριάσιου Πεδίου καθώς και ο τριτοβάθμιος Βιολογικός Καθαρισμός των λυμάτων. Ωστόσο έχει συνδεθεί στο δίκτυο μόνο το 50% περίπου των κατοικιών και αυτό αποτελεί μεγάλο πρόβλημα.

Αν και κλειστός, ο Κόλπος της Ελευσίνας δεν βρίσκεται υπό κανένα καθεστώς προστασίας, ούτε έχει χαρακτηριστεί Περιοχή Προστασίας της Φύσης. Εξακολουθεί να είναι αποδέκτης επεξεργασμένων αποβλήτων χωρίς κανένας μηχανισμός ελέγχου να πιστοποιεί το βαθμό επεξεργασίας και το τελικό αποτέλεσμα. Συχνές και οι παροχετεύσεις βιομηχανικών λυμάτων στα ρέματα που διαρρέουν την λεκάνη απορροής.  Ως φυσικός αποδέκτης των βρόχινων νερών – δια των  ρεμάτων και των αγωγών ομβρίων – δέχεται και το αστικό ρυπαντικό φορτίο.

Σήμερα το δυτικό του κυρίως τμήμα χρησιμοποιείται αυθόρμητα για κολύμβηση, καθώς η γενικότερη αίσθηση – επιβεβαιωμένη και με επιστημονικές  μελέτες- είναι ότι έχει καλυτερεύσει η ποιότητα των υδάτων. Ωστόσο οι κρατικές μετρήσεις για την καταλληλότητα των υδάτων κολύμβησης είναι σποραδικές και αφορούν μόνο στον εντοπισμό κολοβακτηριδίων και κολοβακτηριοειδών και όχι άλλων φυσικοχημικών παραμέτρων. Στο ανατολικό τμήμα η κατάσταση εξακολουθεί να είναι απαγορευτική.

Σήμερα στον Κόλπο παραμένουν 28 μικρά και μεγάλα ναυάγια, 21 επικίνδυνα κι επιβλαβή πλοία, ενώ στα δύο ενεργά Καραβοστάσια του Κόλπου ο αριθμός των παροπλισμένων πλοίων από 50 το 2018, μειώθηκε τελευταία στα 9 (μεταξύ των οποίων 7 πλωτά γεωτρύπανα), γεγονός που αποτελεί ρεκόρ.

Ο Κόλπος εξακολουθεί να υφίσταται τρομερές πιέσεις για κατάληψη κάθε ελεύθερου τετραγωνικού της ακτογραμμής του από κάθε λογής δραστηριότητα – κατά κανόνα οχλούσα και ανεπιθύμητη αλλού. Υπάρχει ένα ασαφές καθεστώς παράκτιων  χρήσεων σε μεγάλα τμήματα.

Την τελευταία δεκαετία στην Ελευσίνα έχει αναπτυχθεί ένα κίνημα πολιτών που με συνεχείς καμπάνιες και πιεστικές παρεμβάσεις – αναφορές και καταγγελίες προς τις Αρχές – αλλά και κινητοποιήσεις και δράσεις έχει καταφέρει να ανακοπεί ο ρυθμός έλευσης νέων επικίνδυνων και επιβλαβών σαπιοκάραβων από άλλες περιοχές της χώρας, καθώς και να μειωθεί αισθητά ο αριθμός των παροπλισμένων. Ακόμα και η απλή απόπειρα απόθεσης στον Κόλπο νέων επικίνδυνων και επιβλαβών πλοίων επιφέρει πολιτικό κόστος στον Οργανισμό Λιμένα Ελευσίνας και τους κρατούντες αλλά και στην διοίκηση του Δήμου Ελευσίνας,  η οποία αντί να πρωτοστατεί, αδρανεί.

Επίσης, εντείνεται το τελευταίο διάστημα και η προσπάθεια για την ανάκτηση από την πόλη και ένταξη στις λειτουργίες της, τμημάτων του παράκτιου μετώπου στο Καλυμπάκι, στην περιοχή έμπροσθεν του Παλαιού Ελαιουργείου, καθώς και στον Όρμο της Βλύχας που χρήζει εξυγίανσης. Υπάρχουν κατά μήκος της ακτογραμμής ανενεργές εγκαταστάσεις που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν δραστηριότητες αντίπαλες στην υποβάθμιση. Οι ναυταθλητικές δραστηριότητες που γίνονται συχνά, υπενθυμίζουν τις άλλες δυνατότητες του Κόλπου.

Η απελευθέρωση του θαλάσσιου μετώπου της πόλης της Ελευσίνας και η μετεγκατάσταση του λιμανιού χωρίς νέες επιχωματώσεις, εκτός της πόλης, εντός των βιομηχανικών ζωνών δυτικά ή ανατολικά του Δήμου είναι τα μεγάλα επίκαιρα ζητούμενα που δεν μπορούν να περιμένουν πολύ: Η ευκαιρία για την μετεγκατάσταση του Λιμανιού στις επιχωματώσεις της Χαλυβουργικής δεν πρέπει να χαθεί, είναι Στρατηγικής σημασίας επιλογή για ένα νέο σύγχρονο λιμάνι και για τον Κόλπο τον ίδιο!

Στο  Διεθνές συνέδριο με τίτλο: «Περιβαλλοντικές προοπτικές του Κόλπου της Ελευσίνας»  που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2015 επισημάνθηκαν από τον Καθηγητή και κατεξοχήν μελετητή του Κόλπου κ. Μιχ. Σκούλλο. τα εξής σημαντικά:

·      Καρδιά και πνεύμονας της περιοχής είναι ο Κόλπος τη Ελευσίνας ο οποίος παρέχει τα 2/3 του οξυγόνου που αναπνέουμε στην περιοχή, δηλαδή 2 από τις 3 αναπνοές μας!

·      Οι συνθήκες σήμερα είναι γενικά καλύτερες, με πολλά ακόμη προβλήματα σε τμήμα των ακτών του Ανατολικού Κόλπου, ή τη λειτουργία συγκεκριμένων μονάδων που πρέπει σταδιακά και συστηματικά να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.

·      Διαπιστώνεται επανεισαγωγή βενθικών (έμβιων οργανισμών του βυθού) και άλλων ειδών στον Κόλπο. Παρατηρήθηκαν δελφίνια να παίζουν στα νερά του Κόλπου. Ο Κόλπος αποτελεί πραγματικό φαινόμενο πλουσιότατης βιοποικιλότητας και ανθεκτικότητας με ικανότητα φυσικής ανάκαμψης.

Είναι κρίμα που οι πέντε Δήμαρχοι των πόλεων που βρέχει ο Κόλπος ουδέποτε συναντήθηκαν για να χαράξουν μια στοιχειώδη κοινή πολιτική για τον Κόλπο ως πηγή ζωής, για τις 2 από τις 3 αναπνοές μας… Πως να μην καραδοκεί ένας δεύτερος γύρος στρεβλής ανάπτυξης για την περιοχή μας;

Χρήστος Χρηστάκης

Ελευσίνα 9/10/2022