ΚΡΟΝΟΣ: ώρα μηδέν

Ρήμαξαν τον ΚΡΟΝΟ που πλέον εκπέμπει δραματικό SOS! Μεγάλης κλίμακας καταστροφές και βανδαλισμοί συμβαίνουν τα τελευταία δύο χρόνια στο ανενεργό βιομηχανικό συγκρότημα ΚΡΟΝΟΣ, το στολίδι της βιομηχανικής κληρονομιάς της Ελευσίνας, χωρίς καμία αρχή να επεμβαίνει αποτελεσματικά. Ήδη έχουν προκληθεί τεράστιες ζημιές και αλλοιώσεις στα κηρυγμένα διατηρητέα κτίσματα, στον εξοπλισμό και σε όλη την εγκατάσταση. Από το σώμα των κτισμάτων, εκτός από τα μεταλλικά στοιχεία,  έχουν αφαιρεθεί και δομικά στοιχεία. Επίσης, το κηρυγμένο κτίσμα Διοίκησης  μαζί με το αρχειακό υλικό του εργοστασίου έχει λεηλατηθεί ενώ από την είσοδο της εγκατάστασης έχει αφαιρεθεί ακόμη και η γεφυροπλάστιγγα! Τα μεταλλικά του στοιχεία έχουν γίνει σκραπ ή έχουν πουληθεί στους εμπόρους του χαλκού ενώ τα σπάνια δομικά του υλικά βρίσκονται σε μάνδρες οικοδομών…  Επίσης, εκφράζονται φόβοι ακόμα και για την στατικότητα του διατηρητέου «διϋλιστήριου» της οινοπνευματοποιίας που για 90 και πλέον χρόνια δεσπόζει μεγαλοπρεπές στο κέντρο του οικοπέδου των 37 στρεμμάτων.

Με ευθύνη της ιδιοκτησίας (εφοπλιστής Μαυρακάκης), από το 2010, ο «ΚΡΟΝΟΣ» παρέμεινε αφύλακτος και απροστάτευτος. Είναι αδιανόητο να μην μπορεί να φυλάξει το συγκρότημα ένας εφοπλιστής ή να μην γνωρίζει τι συμβαίνει επί 4 χρόνια στο ακίνητό του. Δεν γίνονται τέτοιας κλίμακας επεμβάσεις χωρίς να πέφτουν στην αντίληψη του ιδιοκτήτη. Όσες καταστροφές έγιναν τα τελευταία 4 χρόνια δεν συνέβησαν τα πρώτα 88 χρόνια ζωής του ΚΡΟΝΟΥ! Κι είναι απορίας άξιο πως η Δημοτική Αρχή της πόλης δεν κίνησε γη και ουρανό ώστε ο ιδιοκτήτης του ΚΡΟΝΟΥ να τηρήσει τις εκ του νόμου υποχρεώσεις του.

Παρά τις περυσινές (Απρίλης 2013) καταγγελίες μας προς τις αρχές (Δήμος, Αστυνομικό Τμήμα, Λιμεναρχείο) η ιδιοκτησία του ΚΡΟΝΟΥ δεν  υποχρεώθηκε να λάβει τα δέοντα μέτρα προστασίας των διατηρητέων οικοδομημάτων και του εξοπλισμού όπως ρητά ο ν. 1337/83 (άρθρο 32, παρ. 4)  καθορίζει: «οι ιδιοκτήτες ή νομείς των κτιρίων οφείλουν να διατηρούν, τα αρχιτεκτονικά, καλλιτεχνικά και δομικά στοιχεία αυτών και σε οποιαδήποτε περίπτωση καταστροφής τους να τα ανακατασκευάζουν σύμφωνα με τις υποδείξεις της αρμόδιας Επιτροπής Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου, έστω κι αν η καταστροφή οφείλεται σε ανώτερη βία».

Με νεώτερες αναφορές τους η ΜΟΝUMENTA (Κίνηση για την προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς)  καθώς και η ECOELEUSIS, στις 25 Ιουλίου, ενημέρωσαν τις αρμόδιες αρχές και τους απέστειλαν φωτογραφικό υλικό. Ενέργειες που θα έπρεπε να είχαν  προ πολλού γίνει από τον Δήμο.

Η κήρυξη έχει γίνει από το ΥΠΕΧΩΔΕ (νυν ΥΠΕΚΑ) το 1990. Το ανενεργό εργοστάσιο του ΚΡΟΝΟΥ στην Ελευσίνα αποτελεί Βιομηχανικό συγκρότημα με αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Αποτελείται από 15 κτίρια πολλά εκ των οποίων είναι μνημειακού χαρακτήρα. Το «διυλιστήριο» της οινοπνευματοποιΐας δεσπόζει με έντονα διακοσμητικά στοιχεία και τοξωτά ανοίγματα. Το  κτίριο Διοίκησης σε πυργοειδή κατασκευή, τοξωτά παράθυρα και έντονα διακοσμητικά στοιχεία. Επίσης, κτίρια με μυκητοειδείς κατασκευές στις κολώνες (ανεστραμμένα δοκάρια) κ.α.  Σε κτίρια του εργοστασίου, ο μηχανικός και μετέπειτα καθηγητής του ΕΜΠ Π. Σαντορίνης, στήριξε για πρώτη φορά παγκοσμίως το 1932 θόλους, τρούλους και δεξαμενές σε μυκητοειδή υποστυλώματα. Το γεγονός αυτό προσδίδει αδιαμφισβήτητα μεγάλη κατασκευαστική αλλά και ιστορική αξία στα εναπομείναντα αυτά κτίρια. Παρ’ όλα αυτά κτίσμα με θολωτή κεντρική υπερύψωση γκρεμίστηκε την δεκαετία του ’90. [Όλα τα στοιχεία ελήφθησαν από Μελέτη των Κώστα Κορωνάκη και Μαριαλένας Καρασταμάτη – 1995]

Για την διατήρηση του ΚΡΟΝΟΥ και την ένταξή του στις λειτουργίες της πόλης ως πόλου αναψυχής και πολιτισμού έχει εκδηλωθεί έντονο ενδιαφέρον από πολλούς φορείς ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η σχετική μελέτη του Δήμου για την πολεοδόμηση της ευρύτερης περιοχής.

Δημοσιεύουμε σήμερα όλο το φωτογραφικό υλικό που μας παραδόθηκε από ερασιτέχνη φωτογράφο. Ο φακός έχει αποτυπώσει τις καταστροφές που έχουν συμβεί στο συγκρότημα. Κάνουμε έκκληση προς κάθε αρμόδια αρχή να επέμβει άμεσα και καλούμε την Δημοτική Αρχή της πόλης να μην κλείνει τα μάτια στις καταστροφές, να ενδιαφερθεί για το θέμα ενημερώνοντας η ίδια όλες τις αρμόδιες αρχές και εγκαλώντας τον ιδιοκτήτη του ακινήτου.

Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΑ [Αποσπάσματα από το άρθρο «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ» (Μάιος 2008) του Αντωνίου Μανιάτη, Δικηγόρου – Καθηγητή της Πυροσβεστικής Ακαδημία]

[…Κατά την παρ. 4 του άρθρου 32 του ν. 1337/1983 είναι υποχρέωση των ιδιοκτητών ή νομέων των διατηρητέων να διατηρούν τα αρχιτεκτονικά, καλλιτεχνικά και στατικά στοιχεία των κτιρίων αυτών. Επίσης, σε οποιαδήποτε περίπτωση καταστροφής τους πρέπει να τα ανακατασκευάζουν σύμφωνα με τις υποδείξεις της αρμόδιας Επιτροπής Ενάσκησης Αρχιτεκτονικού Ελέγχου, έστω και αν η καταστροφή οφείλεται σε ανωτέρα βία. Αν οι υπόχρεοι παραλείπουν την υποχρέωσή τους αυτή, μπορεί να επεμβαίνει το Δημόσιο ή ο οικείος Ο.Τ.Α. και να εκτελεί τις εργασίες, καταλογίζοντας τη σχετική δαπάνη σε βάρος των υποχρέων. Σύστοιχη είναι η υποχρέωση αυτών που με οποιοδήποτε τρόπο κατέχουν τα ακίνητα να δέχονται τις προαναφερθείσες παρεμβάσεις.

Ισχύει λοιπόν μόνο για τους ιδιοκτήτες ή νομείς παραδοσιακών κτισμάτων η υποχρέωση να προβαίνουν τόσο στις αναγκαίες ενέργειες (επίβλεψη, επισκευές) για τη διατήρηση των χαρακτηριστικών στοιχείων των κτιρίων αυτών όσο και στην ανακατασκευή τους σε περίπτωση καταστροφής τους από οποιαδήποτε αιτία. Όμως, με τροπολογία τέθηκε στο σχετικό νομοθέτημα και η ρύθμιση ότι μπορεί το σύνολο ή μέρος της δαπάνης επισκευών ή ανακατασκευών να αναληφθεί από το Δημόσιο ή τον οικείο Ο.Τ.Α., αν οι υπόχρεοι βρίσκονται σε αδυναμία να αντιμετωπίσουν τις δαπάνες αυτές σε σχέση με την απόδοση από την εκμετάλλευση του κτιρίου και αν ταυτόχρονα η βλάβη δεν έγινε από σκόπιμη ενέργειά τους, σύμφωνα με όσα ορίζονται με προεδρικό διάταγμα εκδιδόμενο με πρόταση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε…]

…Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει κρίνει ότι τις δαπάνες για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων αυτών (αποκατάστασης ή διατήρησης) επωμίζεται ο ιδιοκτήτης ή νομέας των ακινήτων, εφόσον δεν υπερβαίνουν ένα εύλογο κατά την κρίση του δικαστή όριο. Σε περίπτωση όμως υπέρβασης, τότε πηγάζει απευθείας από την παρ. 6 του άρθρου 24 του Συντάγματος αξίωση του ιδιοκτήτη ή νομέα του ακινήτου για συμμετοχή του Δημοσίου ή του οικείου Ο.Τ.Α. στη δαπάνη, το μέτρο της οποίας θα καθοριστεί από το δικαστή. Κρίθηκε ότι στο πλαίσιο αυτής της ερμηνείας οι διατάξεις αυτές για την υποχρέωση επισκευής και ανακατασκευής βρίσκονται σε αρμονία με τα σχετικά άρθρα 17 και 24 του Συντάγματος για την ιδιοκτησία και το περιβάλλον αντίστοιχα…

…Στο π.δ. της 15.4.1988 «Διατήρηση, επισκευή ή ανακατασκευή αρχιτεκτονικών, καλλιτεχνικών και στατικών στοιχείων διατηρητέων κτιρίων», που εκδόθηκε σε εκτέλεση της ίδιας παραγράφου, ορίζεται ότι σε περίπτωση καταστροφής ή αλλοίωσης των αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών στοιχείων διατηρητέων κτιρίων καθώς και των κτιρίων που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς, η αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία ή ο Δήμος ή η Κοινότητα, εφόσον τα παραπάνω κτίρια δεν ανήκουν κατά πλήρη κυριότητα στο Δημόσιο ή σε Ν.Π.Δ.Δ., τάσσει εύλογη προθεσμία στον υπόχρεο για την έναρξη και λήξη των εργασιών για την ανακατασκευή τους. Σε περίπτωση καταστροφής των στατικών στοιχείων των παραπάνω κτιρίων, τα αρμόδια, σύμφωνα με τις διατάξεις περί επικινδύνων οικοδομών, όργανα τάσσουν εύλογη επίσης προθεσμία για την έναρξη και λήξη εργασιών υποστήλωσης και αντιστήριξης των κτιρίων έτσι ώστε να αρθεί ο κίνδυνος.

Ενώ κατ’ αρχήν η κατεδάφιση ενός επικινδύνως ετοιμόρροπου κτίσματος θα μπορούσε να θεωρηθεί συμφέρουσα για τους ιδιοκτήτες του, κατά τη νέα ρύθμιση που εισήχθη με την παρ. 5 του άρθρου 4 του Γ.Ο.Κ. ακίνητα και στοιχεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ανακατασκευάζονται στην αρχική τους μορφή, αν έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα ή έχει κινηθεί για αυτά η διαδικασία χαρακτηρισμού τους ως διατηρητέων με την κοινοποίηση στους ενδιαφερόμενους ή στον οικείο Δήμο ή Κοινότητα της αιτιολογικής έκθεσης χαρακτηρισμού και βρίσκονται σε κατάσταση επικίνδυνης ετοιμορροπίας και επιβάλλεται η κατεδάφισή τους, εφόσον δεν υφίσταται η δυνατότητα άμεσης αποσόβησης του κινδύνου. Η αποτροπή αυτή συνίσταται στη λήψη ηπιότερων μέτρων, όπως αντιστηρίξεις, υποστηλώσεις, επισκευές, μερικές κατεδαφίσεις…]

Επιπλέον, στην παρ. 6 του άρθρου 6 του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ- ν. 4067/2012) ορίζονται τα ακόλουθα:

«6. α) Ακίνητα και στοιχεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ανακατασκευάζονται στην αρχική τους μορφή αν έχει κινηθεί η διαδικασία χαρακτηρισμού τους ως διατηρητέων με την κοινοποίηση στους ενδιαφερόμενους ή στον οικείο Δήμο της αιτιολογικής έκθεσης χαρακτηρισμού και κατεδαφίζονται για οποιοδήποτε λόγο ή ακόμη και αν βρίσκονται σε κατάσταση επικινδύνου ετοιμορροπίας και επιβάλλεται η κατεδάφισή τους. Η ανακατασκευή γίνεται βάσει λεπτομερούς μελέτης αποτύπωσης και φωτογραφικής και κάθε άλλης δυνατής τεκμηρίωσης της υφιστάμενης κατάστασης που απαιτείται πριν από την υλοποίηση των μέτρων που επιβάλλονται από το σχετικό πρωτόκολλο επικινδύνου ετοιμορροπίας και κατεδάφισης του κτιρίου, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Στη μελέτη αποτύπωσης προσδιορίζονται και όλα τα αρχιτεκτονικά μέλη ή τμήματα του κτιρίου που φέρουν γλυπτικό ή επίπλαστο διάκοσμο και τα οποία διασώζονται κατά την κατεδάφιση για να χρησιμοποιηθούν στην ίδια θέση ή ως πρότυπα στην ανακατασκευή του κτιρίου. Η ανακατασκευή εγκρίνεται με απόφαση του κατά περίπτωση Υπουργού, που εκδίδεται ύστερα από αιτιολογική έκθεση της αρμόδιας Υπηρεσίας και γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής.

β) Διατηρητέα κτίρια τα οποία έχουν κατεδαφιστεί από γεγονότα που οφείλονται σε ανωτέρα βία, όπως σεισμό, πυρκαγιά, πλημμύρα ή κρίνονται κατεδαφιστέα με πρωτόκολλα επικινδύνως ετοιμορρόπου οικοδομής, επανακατασκευάζονται σύμφωνα με τις διατάξεις του  π.δ. της 15.4.1988 (Δ ́ 317).»